Każdy kolejny miesiąc przynosi bankom kilkaset nowych pozwów o sankcję kredytu darmowego – na koniec czerwca br. w sądach toczyło się ponad 18 tys. postępowań z tej kategorii. Ich inicjatorzy liczą na uwolnienie się od abuzywnych zobowiązań, niestety, najnowsza decyzja Sądu Najwyższego zdaje się sugerować, że będą musieli na to trochę poczekać. Dlaczego? Ponieważ Sąd Najwyższy nie podejmie w najbliższym czasie uchwały poświęconej kredytom gotówkowym – chce, aby wpierw stanowisko w sprawie SKD zajęli sędziowie TSUE. Przed Trybunałem toczą się obecnie trzy postępowania, w których kredytobiorcy walczą o sankcję kredytu darmowego, a czwarty zestaw pytań trafił do Luksemburga przed dwoma miesiącami. Co oznacza dla konsumentów brak uchwały SN? Czy postępowania sądowe o SKD będą teraz zawieszane w oczekiwaniu na unijne wyroki?
Z tekstu dowiesz się:
- Jakimi kwestiami związanymi z sankcją kredytu darmowego ma zająć się Izba Cywilna Sądu Najwyższego
- W jaki sposób banki próbują eliminować ryzyko prawne z już zawartych umów kredytów gotówkowych
- Jak sektor bankowy reaguje na pytania prejudycjalne krajowych sądów o sankcję kredytu darmowego
- Jak prezentują się najnowsze statystyki spraw, w których konsumenci wnoszą o zastosowanie wobec banku SKD.
Kiedy uchwała Sądu Najwyższego w sprawie sankcji kredytu darmowego? Najnowsze informacje nie spodobają się ani bankom, ani kredytobiorcom…
Kilkukrotnie już podkreślaliśmy, jak wiele jest podobieństw pomiędzy tym, jak rozwijał się konflikt frankowy, a tym, jak wygląda to w sprawie sankcji kredytu darmowego. Właśnie pojawił się kolejny punkt styczny: podobnie jak miało to miejsce w przypadku kredytów frankowych, Sąd Najwyższy nie śpieszy się z podjęciem uchwały, odpowiadającej na pytania dotyczące sankcji kredytu darmowego. Nie jest to pomyślna informacja ani dla sektora bankowego, który liczył, że SN zamknie konsumentom drogę do „darmowych” kredytów, ani dla samych kredytobiorców, którzy z kolei mieli nadzieję, że uchwała da solidne podstawy pod przyszłą linię orzeczniczą w inicjowanych przez nich sprawach.
Niestety, na uchwałę III CZP 15/25 będzie trzeba poczekać. Jak długo? Przynajmniej do czasu, aż w spornych kwestiach dotyczących sankcji kredytu darmowego wypowie się TSUE. Pierwsze unijne wyroki mogą zostać wydane już w najbliższych miesiącach. Przed Trybunałem toczą się obecnie trzy sprawy o wspomnianą sankcję, których sygnatury to C-566/24, C-744/24, C-831/24. W przypadku pierwszej wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został złożony w sierpniu 2024 roku, dwa kolejne wnioski złożono w październiku i grudniu tego samego roku.
W międzyczasie krajowi sędziowie formułowali w stronę TSUE kolejne pytania, które nie doczekają się jednak odpowiedzi, z dość nieoczywistej przyczyny: otóż banki, najwyraźniej przerażone perspektywą przeniesienia sporu na arenę europejską, w sprawach, w których doszło do zadania pytań prejudycjalnych, często wolą pójść z klientem na ugodę lub uznać jego roszczenie. Efektem tego jest eliminacja sprawy z unijnej wokandy i powstrzymanie Trybunału przed wydaniem potencjalnie prokonsumenckiego wyroku.
Do TSUE trafiły kolejne pytania o sankcję kredytu darmowego. Sąd chce wiedzieć, czy bank może pobierać odsetki od kredytowanej prowizji
Polscy sędziowie wyraźnie nie zrażają się determinacją banków i konsekwentnie kierują do Luksemburga kolejne zestawy pytań. Jeden z nich został zarejestrowany pod koniec lipca 2025 roku – jego sygnatura to C-473/25. Sąd odsyłający pyta w tej sprawie między innymi o proporcjonalność i skuteczność przewidzianej polskim prawem sankcji kredytu darmowego w przypadku, w którym kredytodawca nie umieścił w umowie kredytowej obowiązkowego elementu lub zrobił to w sposób nieprawidłowy.
Sąd jest zainteresowany również tym, jakie jest stanowisko TSUE w sprawie tzw. kredytowania kosztów kredytu, czyli pobierania od konsumenta odsetek od kwot prowizji lub ubezpieczeń. Kwot, które bank doliczył do kwoty kredytu, choć nie zostały konsumentowi faktycznie udostępnione. Ostatnie pytanie dotyczy tego, czy kredytodawca może zastąpić pojęcie „całkowitej kwoty kredytu” innym, bliskoznacznym określeniem, takim jak np. „kwota kredytu”, pod którym kryje się suma całkowitej kwoty kredytu i skredytowanych kosztów tego kredytu.
Czego ma dotyczyć uchwała III CZP 15/25?
Nie da się ukryć, że pytania poruszone w sprawie C-473/25 w niektórych miejscach pokrywają się z tymi, na które miał odpowiedzieć Sąd Najwyższy. Chodzi tu przede wszystkim o czwarte z zagadnień, które wyjaśnić miała uchwała. Dotyczy ono tego, czy w świetle przepisów ustawy o kredycie konsumenckim możliwe jest objęcie oprocentowaniem kapitałowym także tej części kredytu, która służyła zapłacie przez konsumenta prowizji, czyli pozaodsetkowych kosztów kredytu.
Pozostałe pytania dotyczyły następujących kwestii:
- tego, czy sąd krajowy ma obowiązek skontrolowania z urzędu wszystkich przyczyn, które uzasadniałyby zastosowanie SKD, o których mowa w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, w tym tych, których konsument nie wskazał w oświadczeniu
- terminu, w którym wygasa uprawnienie konsumenta do skorzystania z SKD
- następstw stwierdzenia, że postanowienie niedozwolone zawarte w umowie kredytu konsumenckiego nie wiąże kredytobiorcy (w kontekście możliwości zastosowania w takim przypadku SKD)
- następstw nieprawidłowego wyliczenia RRSO oraz całkowitej kwoty do zapłaty na skutek niedozwolonego objęcia oprocentowaniem pozaodsetkowych kosztów kredytu (znów w kontekście dopuszczalności zastosowania sankcji kredytu darmowego).
Analiza tych pytań nie pozostawia wątpliwości co do ich znaczenia i potencjalnego wpływu odpowiedzi SN na krajowe orzecznictwo. Ponieważ plan podjęcia uchwały został odłożony na później, kredytobiorcy muszą się poważnie liczyć ze scenariuszem, w którym sądy powszechne zawieszają sprawy o sankcję kredytu darmowego, przynajmniej do czasu, aż w spornych kwestiach wypowie się TSUE. Oczywiście nie ma mowy o żadnym automatyzmie: to od decyzji konkretnego sędziego będzie zależeć to, czy sprawa zostanie zamrożona w oczekiwaniu na wydanie unijnego stanowiska, czy zostanie rozsądzona wcześniej.
Refinansowanie kredytu gotówkowego jako sposób na… bezwiedną rezygnację klienta z roszczeń wynikających z abuzywnej umowy
Niepodjęcie przez Sąd Najwyższy uchwały III CZP 15/25 może przynieść pewne korzyści sektorowi bankowemu: jego przedstawiciele zyskali nieco czasu na wyeliminowanie ryzyka prawnego z umów, w których doszło do skredytowania kosztów kredytu. Obecnie posiadacze takich umów są gorąco zachęcani przez pracowników banków do… refinansowania swoich kredytów, w oparciu o korzystniejsze warunki, lub do konsolidacji zobowiązań.
W obu przypadkach kredytobiorcy są kuszeni wizją oszczędności, nie powinni jednak zapominać o tym, że banki nie mają żadnego interesu w tym, aby proponować klientom niższe oprocentowanie czy lepsze warunki spłaty. No chyba że… chcą w ten sposób nakłonić kredytobiorcę do złożenia podpisu pod czymś, co pozbawi go praw do dochodzenia roszczeń z tytułu pierwotnie zawartej umowy.
Konsument powinien zdawać sobie sprawę z jednej rzeczy: jeśli zdecyduje się na refinansowanie bądź konsolidację kredytu, pierwotne zobowiązanie zyska status spłaconego, a kolejne będzie już oparte o nową umowę, w przypadku której bank zadba o należyte wypełnienie obowiązków informacyjnych i zrezygnuje z kontrowersyjnych klauzul.
Kredytobiorca, który zawarł z bankiem abuzywną umowę kredytu gotówkowego (na przykład taką, w przypadku której doszło do objęcia oprocentowaniem kosztów pozaodsetkowych), ma tylko 12 miesięcy, licząc od dnia całkowitej spłaty umowy, na złożenie pisemnego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Oznacza to mniej więcej tyle, że po upływie roku od refinansowania takiego abuzywnego kredytu lub konsolidacji zobowiązań, roszczenie konsumenta z tytułu SKD po prostu się przedawni.
Kredytobiorca powinien więc dobrze się zastanowić, co będzie dla niego lepsze: refinansowanie kredytu i kosmetyczna poprawa warunków umowy, czy może jednak zakwestionowanie kredytu i procesowanie się o zwrot odsetek oraz opłat dodatkowych. W podjęciu najlepszej decyzji może pomóc dobry, tj. wyspecjalizowany i doświadczony, adwokat lub radca prawny. Analizy potencjalnie abuzywnej umowy kredytowej nie warto powierzać spółkom odszkodowawczym i wszelkiego rodzaju handlowcom, którzy nie są prawnikami i nie mają eksperckiej wiedzy z zakresu prawa bankowego oraz konsumenckiego.
Kancelarie odszkodowawcze „polują” na naiwnych kredytobiorców: uważaj na te sztuczki
W mediach społecznościowych coraz częściej można się natknąć na materiały „ekspertów” współpracujących z kancelariami odszkodowawczymi i skupami wierzytelności, którzy zachęcają kredytobiorców do przesłania umowy do bezpłatnej analizy. Przestrzegamy przed wysyłaniem takim niezweryfikowanym osobom jakichkolwiek dokumentów, zwłaszcza zawierających wrażliwe dane, a takie z pewnością znajdują się w umowie kredytu.
Ponieważ kancelarie odszkodowawcze nie podlegają pod nadzór samorządu zawodowego ani nie są związane kodeksem etyki adwokackiej, przekazywane przez nie informacje, w tym dotyczące szans na wygranie procesu sądowego, mogą być dalekie od prawdy. Na rzetelną analizę dokumentów kredytowych, uzupełnioną o kalkulację potencjalnych zysków z wygranej w sądzie, kredytobiorca może liczyć wyłącznie u dobrego prawnika, mającego już udokumentowane doświadczenie w sprawach przeciwko bankom.
Cesja wierzytelności wynikających z kredytu gotówkowego – czy warto?
Konsument powinien być mocno wyczulony na oferty kierowane pod jego adresem przez wspomniane wcześniej skupy wierzytelności. Propozycje odpłatnej cesji wierzytelności wynikających z abuzywnego kredytu konsumenckiego padają najczęściej pod adresem osób, które spłaciły już swoje umowy. Skup proponuje zwykle, że zapłaci za cesję wierzytelności od 10 do 20 procent jej wartości. Na taką ofertę najczęściej łapią się osoby, które mają obawy przed samodzielnym pozwaniem banku, ale jednocześnie są zainteresowane odzyskaniem choćby drobnej części świadczenia nienależnego. Tacy kredytobiorcy nie zdają sobie sprawy z tego, że sąd i tak wezwie ich na świadka w sprawie sądowej – wszak to oni, a nie przedstawiciele skupu wierzytelności, zawierali sporną umowę i wiedzą, jak wyglądały okoliczności tego zdarzenia.
Co więcej, umowa cesji wierzytelności bardzo rzadko zabezpiecza w odpowiedni sposób konsumenta przed finansowymi roszczeniami banku. Może się więc zdarzyć tak, że konsument, zamiast zyskać na cesji wierzytelności, jeszcze na niej straci. Bo wyobraźmy sobie taką sytuację: konsument ceduje prawo do pozwania banku na spółkę z o.o. jeszcze przed spłatą swojego długu. Spółka wygrywa w sądzie i odzyskuje od banku pieniądze tytułem sankcji kredytu darmowego, a mimo to bank nadal pobiera raty od kredytobiorcy.
Należy mieć na względzie, że kredytobiorca może – bez zgody banku – odsprzedać przysługującą mu wierzytelność, ale nie może tą samą drogą pozbyć się długu. Na cesję umowy kredytowej bank musi wyrazić zgodę – a jest wysoce wątpliwe, że to zrobi, zwłaszcza gdy nowym dłużnikiem ma być kancelaria odszkodowawcza, działająca jako spółka z o.o., z kapitałem zakładowym w wysokości 5 tys. zł.
Pozwy o sankcję kredytu darmowego – statystyki
Rosnące zainteresowanie kredytobiorców gotówkowych pozwem o SKD powoduje, że banki czują się zobowiązane do informowania opinii publicznej o toczących się procesach, do czego wykorzystują swoje okresowe sprawozdania finansowe. Największe banki giełdowe w Polsce, takie jak PKO BP, Pekao, Millennium Bank, mBank czy Santander, podają w raportach kwartalnych dane na temat liczby trwających postępowań sądowych, niekiedy też dzielą się informacją o prawomocnie zakończonych procesach oraz statystykach wygranych. Oto, czego możemy się dowiedzieć z raportów banków z I półrocza 2025 roku.
- PKO Bank Polski – na koniec czerwca br. przeciwko Grupie toczyło się 5 685 spraw sądowych, w których roszczenia dotyczyły SKD (wartość przedmiotu sporu w tych sprawach to 143 mln zł). Dla porównania, na koniec 2024 roku bank miał w toku 4 214 takich spraw o wartości przedmiotu sporu oszacowanej na 100 mln zł. Grupa nie utworzyła jak dotąd rezerw z tytułu kierowanych przeciwko niej roszczeń o sankcję kredytu darmowego. W raporcie za I półrocze informuje, że dotychczasowe orzecznictwo sądów w tej kategorii spraw jest w większości korzystne dla banku
- mBank – podmiot informuje, że na koniec I półrocza 2025 roku toczyło się przeciw niemu 913 postępowań sądowych dotyczących roszczenia sankcji kredytu darmowego, w których łączna wartość przedmiotu sporu wyniosła 23,8 mln zł. Do dnia 30 czerwca br. sądy zakończyły prawomocnie 84 sprawy sądowe, z czego w 61 sprawach wyrok był korzystny dla banku, w 7 niekorzystny, natomiast w 16 sprawach finał był pomyślny dla banku z przyczyn innych niż wydanie wyroku (chodzi np. o sprawy, w których kredytobiorca cofnął powództwo)
- Millennium Bank – do końca I półrocza 2025 roku podmiot otrzymał 1 851 pozwów o SKD. Do tego czasu zakończono prawomocnie 214 spraw z tej kategorii, z czego w 183 przypadkach bank odniósł zwycięstwo, a w 31 poniósł porażkę
- Pekao S.A. – na koniec I półrocza 2025 roku przeciwko bankowi toczyło się 1 006 postępowań sądowych o SKD, w których łączna wartość przedmiotu sporu to 29,2 mln zł. Na koniec 2024 roku takich spraw w toku było 648, a łączna wartość przedmiotu sporu wynosiła 18,5 mln zł. Według stanu z 30 czerwca br. sądy zakończyły prawomocnie 78 spraw o SKD, z tego 67 postępowań wygrał bank, a w 11 wygrali kredytobiorcy. Na koniec minionego roku Pekao miał 53 prawomocne wyroki w sprawach o SKD, w których wygrał w 47 przypadkach, a przegrał w 6
- Santander Bank Polska – na koniec czerwca br. bank był stroną 2 551 postępowań dotyczących sankcji kredytu darmowego, w których wartość przedmiotu sporu to 64,4 mln zł. Bank informuje, że orzecznictwo sądów jest w tych sprawach w dominującej większości dla niego korzystne
- Alior Bank – na koniec I półrocza br. przeciwko podmiotowi toczyło się 3 448 postępowań sądowych o SKD o łącznej wartości przedmiotu sporu równej 151,3 mln zł. Według stanu aktualnego na 31 grudnia 2024 roku Alior Bank miał w toku 2 746 takich postępowań, w których wartość przedmiotu sporu wyniosła 115,1 mln zł. Alior Bank, w odróżnieniu od konkurencyjnych podmiotów, zaczął już tworzyć rezerwy na ryzyka prawne toczących się postępowań. Stan rezerw na koniec półrocza to 71,2 mln zł (wobec 50,6 mln zł na koniec 2024 roku). Podmiot w swoim raporcie półrocznym informuje, że kwota ta obejmuje zarówno rezerwę na prowadzone obecnie postępowania jak i na prognozowany przyszły napływ nowych spraw
- ING Bank Śląski – na koniec czerwca br. bank miał w sądach 97 postępowań o sankcję kredytu darmowego. Dla porównania, na koniec 2024 roku w toku było 78 postępowań sądowych z tej kategorii. Do 30 czerwca 2025 roku 32 spory zostały definitywnie zakończone (stan na koniec ubiegłego roku: 23 zakończone sprawy), a orzecznictwo okazało się w dominującym stopniu korzystne dla banku
- BOŚ Bank – na koniec czerwca br. podmiot miał łącznie 57 spraw sądowych o SKD o wartości przedmiotu sporu wycenionej na 1 567,73 tys. zł. Dla porównania, na koniec 2024 roku przed sądami zawisło łącznie 40 takich sporów o wartości przedmiotu sporu wynoszącej 1 116,56 tys. zł. Do tej pory BOŚ Bank nie utworzył rezerw na ryzyka prawne związane z roszczeniami kredytobiorców gotówkowych.
Jeśli przyjrzymy się tym statystykom, szybko zauważymy, że znacząco różnią się one od tych dotyczących sporów frankowych. Owszem, znów numerem jeden pod względem liczby toczących się postępowań jest PKO Bank Polski, ale na drugiej lokacie nieoczekiwanie plasuje się… Alior Bank, czyli podmiot, który nie brał udziału w wojnie o hipoteki frankowe. Zaskakująco mało spraw o sankcję kredytu darmowego ma w swoim portfolio mBank, który został wyprzedzony między innymi przez Pekao, o Millennium i Santanderze nawet nie wspominając. O dużym szczęściu mogą natomiast mówić władze ING Banku Śląskiego, który zdołał uniknąć poważniejszych problemów z hipotekami frankowymi i, przynajmniej póki co, otrzymuje niewiele powództw o sankcję kredytu darmowego. To, czy ten trend się utrzyma, będzie oczywiście zależne od przyszłych decyzji TSUE w sprawach SKD, a także późniejszej uchwały Sądu Najwyższego.
PODSUMOWANIE:
Niepodjęcie przez Sąd Najwyższy uchwały III CZP 15/25 może w nieznacznym stopniu opóźnić proces formowania się linii orzeczniczej w sprawach o sankcję kredytu darmowego. Co więcej, należy się spodziewać, że dynamika orzecznicza w tych sporach w najbliższych miesiącach nieco wyhamuje. Będzie się tak dziać z uwagi na zawieszanie spraw krajowych do czasu wydania pierwszych wyroków przez Trybunał Sprawiedliwości UE. Tych należy oczekiwać już niedługo, w perspektywie najbliższych kilku, kilkunastu miesięcy.
Najwięcej problemów mogą przysporzyć bankom pytania prejudycjalne krajowych sędziów o kredytowanie kosztów pozaodsetkowych. Jeżeli TSUE uzna, że pobieranie odsetek od kredytowanej prowizji, ubezpieczenia i innych opłat dodatkowych jest praktyką niedozwoloną, zaś klauzule wprowadzające takie mechanizmy do umowy nie wiążą klienta i stanowią silną przesłankę do zastosowania sankcji kredytu darmowego, utworzenie pierwszych rezerw na ryzyka prawne w takich bankach jak PKO BP, Millennium czy Santander, stanie się już tylko kwestią czasu.
