Czy w 2022 r. warto wcześniej spłacić kredyt we frankach?

Frankowicze od lat zmagają się ze skutkami wzrostu kursu franka. Dla niektórych osób śledzenie notowań CHF jest źródłem nieustannych stresów, dlatego zastanawiają się, czy nie warto spłacić wcześniej całości kredytu. Z ekonomicznego punktu widzenia jest to zabieg nieopłacalny, bo pomimo niewielkiego umocnienia się złotówki na początku 2022 roku, kurs CHF jest nadal bardzo wysoki i oscyluje wokół 4,35 złotego. Spłacenie brakującej części kapitału w CHF po przeliczeniu na złotówki według aktualnego kursu, oznacza zrealizowanie straty.

Kredytobiorcy rozważający jednak z różnych powodów (np. sprzedaż nieruchomości) spłatę kredytu, w pierwszej kolejności powinni zastrzec na piśmie zwrot świadczenia, a następnie jak najszybciej podjąć decyzję o pozwaniu banku. Całkowita spłata kredytu nie zamyka drogi sądowej, nadal można dochodzić praw z tytułu nieuczciwej umowy frankowej.

Ważne zastrzeżenie zwrotu świadczenia

Niewielu kredytobiorców jest świadomych istnienia w kodeksie cywilnym przepisów określających przesłanki wyłączenia zwrotu świadczenia. Zgodnie z art. 411 k.c., zwrotu świadczenia nie można żądać jeśli:

1. spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;
2. spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;
3. świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;
4. świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.

Dla posiadaczy kredytów frankowych kluczowe znaczenie ma punkt 1, który warunkuje zwrot świadczenia wcześniejszym zastrzeżeniem zwrotu. Zastrzeżenie takie powinno być złożone na piśmie w formie oświadczenia przed spłatą każdej raty, gdyż banki chętnie podnoszą w sądach zarzut braku zastrzeżenia zwrotu.

Mało który kredytobiorca dopełnia tego obowiązku każdorazowo przed spłatą raty. Wówczas może jednak nadal skutecznie zakwestionować w sądzie umowę, jeśli wykaże że spłacał kredyt pod przymusem (np. w obawie, że bank wypowie umowę, postawi kredyt w stan natychmiastowej wymagalności lub wdroży działania windykacyjne) albo jeśli wpłaty świadczeń następowały w wykonaniu nieważnej czynności.

Biorąc pod uwagę drugą z przesłanek wyłączających konieczność zastrzeżenia zwrotu, najskuteczniejszym sposobem na dochodzenie od banku zwrotu nadpłat z tytułu kredytu frankowego jest żądanie w sądzie stwierdzenia nieważności umowy kredytowej.

Pomimo że istnieją sposoby na odzyskanie od banku nieprawnie pobranych kwot nawet mimo braku zastrzeżenia zwrotu, kredytobiorcy zamierzający dokonać spłaty całości kredytu lub nadpłaty rat powinni dodatkowo zabezpieczyć się składając na piśmie oświadczenie o zastrzeżeniu zwrotu wpłacanej kwoty. Dodatkowo można w tytule przelewu bankowego zamieścić informację „Przelew z zastrzeżeniem zwrotu”.

Oświadczenie o spłacie kredytu z zastrzeżeniem zwrotu

Oświadczenie kredytobiorcy o spłacie kredytu z zastrzeżeniem zwrotu powinno zostać sporządzone na piśmie i przekazane do banku (osobiście w oddziale, pocztą lub kurierem). Jest to jednostronne oświadczenie woli więc nie trzeba czekać na odpowiedź banku, ale zastrzeżenie powinno trafić do niego przed świadczeniem, albo najpóźniej wraz z nim.

W treści oświadczenia powinna znaleźć się informacja, że kredytobiorca jest świadomy wadliwego charakteru umowy kredytowej i tego, że nie jest zobowiązany do spełniania świadczeń związanych z tą umową, ale spłaca kredyt, a następnie będzie domagał się zwrotu nienależnie pobranych przez bank świadczeń.

Zobacz: Oświadczenie o spłacie kredytu CHF z zastrzeżeniem zwrotu [WZÓR + WYJAŚNIENIE]

Bardzo ważne jest podanie w oświadczeniu danych identyfikujących kredytobiorcę (imię i nazwisko, adres, PESEL), wskazujących bank (nazwa banku, adres siedziby, KRS, NIP, REGON) oraz precyzyjne określenie umowy kredytowej (numer umowy i data zawarcia). Ponadto, w treści oświadczenia trzeba podać jakiej kwoty kredytu zastrzeżenie dotyczy i wyraźnie zaznaczyć, że spłata następuje z zastrzeżeniem zwrotu.

Po całkowitej spłacie kredytu można pozwać bank

Frankowicze, którzy spłacili kredyt w całości, także mogą domagać się w sądzie unieważnienia umowy kredytowej lub jej odfrankowienia. Przysługują im w związku z wadliwą umową kredytową takie same prawa, jak posiadaczom aktywnych kredytów. Postępowanie w sądzie niczym nie różni się od spraw toczących się w związku z tzw. kredytami na biegu, a rozliczenie stron po wyroku prawomocnym jest nawet prostsze, bo w przypadku odfrankowienia nie wymaga nowego harmonogramu spłat.

Po złożeniu pozwu przeciwko bankowi sąd bada umowę kredytową pod kątem występowania w niej niedozwolonych postanowień oraz innych wad prawnych. Konsumentom należy się na mocy unijnej dyrektywy 93/13 oraz art. 385 (1) kodeksu cywilnego ochrona przed nieuczciwymi warunkami w umowach. Zawarte w umowach postanowienia sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco naruszające interes konsumenta i nieuzgodnione indywidualnie, nie są dla konsumenta wiążące. Większość umów kredytów indeksowanych lub denominowanych kursem CHF zawiera klauzule abuzywne, skutkujące nieważnością umowy w całości lub w części.

Jeżeli sąd wyda prawomocny wyrok unieważniający spłaconą w całości umowę frankową, strony muszą się rozliczyć ze spełnionych świadczeń. Bank musi oddać kredytobiorcy sumę wpłaconych rat, prowizji i opłat okołokredytowych, a kredytobiorca jest zobowiązany zwrócić bankowi jedynie pożyczony kapitał, bez odsetek. Świadczenia te mogą ulec potrąceniu, tzn. tylko bank będzie musiał zwrócić kredytobiorcy nadpłatę ponad nominalną kwotę kredytu.

Przeczytaj: Sprawdź automatycznie Online swoją umowę i zobacz czy możesz pozwać bank?

W przypadku wyroku odfrankowiającego kredyt wpłacone raty zostają przeliczone na nowo, tak jakby był to kredyt złotowy z zachowanym niższym oprocentowaniem z pierwotnej umowy. Powstałą w ten sposób nadpłatę bank będzie musiał zwrócić kredytobiorcy.

Ile czasu na pozwanie banku?

Zgodnie z ustawowym terminem przedawnienia roszczeń określonym w art. 118 k.c., pozew przeciwko bankowi można złożyć maksymalnie po 10 latach od spłaty kredytu. Ubiegłoroczne wyroki TSUE mówią nawet, że roszczenia konsumentów nie przedawniają się, jednak z pozwem nie warto zwlekać z kilku powodów.

Po pierwsze, bank może jednak podnosić zarzut przedawnienia całości lub części roszczeń z tytułu kredytu. Po drugie, dochodzenie roszczeń od niektórych banków (m.in. pozostających w złej kondycji finansowej lub prowadzących w Polsce ograniczoną działalność) może być w przyszłości utrudnione. I najważniejszy argument – do odzyskania są naprawdę duże sumy, a na wyrok trzeba trochę poczekać.