Jak obrazuje wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 29 października 2020 roku (sprawa prowadzona przez I Wydział Cywilny, sygn. akt I C 10/19), pracownicy banków także mają szanse na unieważnienie swoich umów frankowych.
Kancelarii adwokackiej Sosnowski Adwokaci i Radcowie Prawni udało się wywalczyć w sądzie unieważnienie umowy kredytu hipotecznego dawnego Fortis Bank S.A. (obecnie BNP Paribas) dla klienta, który nie tylko przez wiele lat pracował w bankowości, ale nawet pełnił funkcję dyrektora oddziału pozwanego banku. Wyrok jest o tyle istotny, że może stanowić precedens w innych, podobnych sprawach, gdzie dochodzi do kwestionowania umowy przez pracowników banków.
Sukces mimo słabych rokowań
Umowy kredytowe dawnego Fortis Bank S.A., ze względu na swoją konstrukcję, uznawane są przez środowisko prawnicze za jedne z trudniejszych do podważenia w sądzie. W tym przypadku prawnicy Kancelarii adwokat Jacek Sosnowski Adwokaci i Radcowie Prawni musieli zmierzyć się z jeszcze większym wyzwaniem – powód posiadał duże doświadczenie zawodowe w branży bankowej, a dodatkowo pełnił w niej przez kilka lat funkcje kierownicze.
W momencie przejęcia sprawy do prowadzenia przez Kancelarię Sosnowski Adwokaci i Radcowie Prawni rokowania nie były dobre. Pozew złożyła inna kancelaria i sprawa już się zaczęła. Protokół z rozprawy zawierający wyjaśnienia powoda wskazywał na posiadanie przez niego przynajmniej częściowej wiedzy odnośnie do produktów bankowych podobnych do umowy, która była kwestionowana w tym postępowaniu. Wydawałoby się, że sprawa jest przesądzona i niemożliwa do wygrania.
Chociaż Kancelaria oceniła, że kompleksowo rozstrzygnąć sytuację kredytobiorcy może jedynie powództwo o ustalenie nieważności umowy, z powodów ostrożnościowych sformułowane zostały także roszczenia ewentualne, kancelaria stosownie również zmodyfikowała pozew.
Dzięki odpowiedniej taktyce sprawa zakończyła się sukcesem – sąd stwierdził, że umowa zawarta z dawnym Fortis Bank S.A. jest nieważna.
Obrona statusu konsumenta
Kancelaria Sosnowski Adwokaci i Radcowie Prawni po przejęciu sprawy do prowadzenia uznała, że kluczowe dla sprawy jest wykazanie statusu konsumenta po stronie powoda. Osoby posiadające status konsumenta są bowiem objęte ochroną przed nieuczciwymi warunkami w umowach na mocy unijnej dyrektywy 93/13 oraz art. 385 Kodeksu Cywilnego.
Dlatego należało udowodnić, że ponadprzeciętna wiedza ekonomiczna nie ma wpływu na ten status i nie czyni umowy kredytowej wolnej od wad prawnych. Co więcej, należało wykorzystać fakt związków klienta w przeszłości z bankowością na jego korzyść. W tym konkretnym przypadku okazało się, że paradoksalnie zatrudnienie w banku może stanowić argument in plus.
W wyniku ścisłej współpracy klienta z prawnikami Kancelarii zdecydowano się powołać na świadka osobę, która w dawnym Fortis Bank zajmowała się bezpośrednio sprzedażą kredytów w CHF i zaproponowała kredytobiorcy zaciągnięcie kredytu w CHF, udzielając w tym względzie stosownych rekomendacji.
Kluczowe zeznania pracownika banku
Zeznania złożone przez pracownika banku przedstawiły okoliczności udzielania kredytów przez Fortis Bank w niekorzystnym świetle.
Z zaprezentowanych informacji wynikało, że w banku nie istniały żadne procedury informacyjne dla klientów przy udzielaniu kredytów pseudowalutowych. Nie było także wytycznych co do informowania klientów o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu powiązanego z kursem waluty obcej.
Nie mówiąc już o wykresach, symulacjach i porównaniach tego typu kredytów z tradycyjnymi produktami. Natomiast doradcy kredytowi zapewniali klientów o ich bezpieczeństwie i rekomendowali zaciągnięcie właśnie takiego rodzaju kredytu. Umowy opracowywane były przez centralę banku, a pracownicy (włącznie z dyrektorami oddziałów) nie byli zaznajamiani z konstrukcją i specyfiką oferowanych przez bank produktów.
Dyrektorzy oddziałów rozliczani byli wyłącznie z wolumenu sprzedaży i nie mieli żadnego wpływu na treść umów kredytowych, ani szczegółowej wiedzy o mechanizmach kredytu.
Postępowanie dowodowe
Przeprowadzone w tej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że konsument (niezależnie od miejsca zatrudnienia i posiadanego wykształcenia) nie mógł mieć świadomości ekonomicznych skutków swojej decyzji o podpisaniu z Fortis Bank umowy kredytu frankowego. W przypadku powoda, tak jak i w przypadku innych klientów, na decyzję o zaciągnięciu tego typu zobowiązania wpływ miały działania dezinformacyjne i sprzedażowe banku – przekonywanie o bezpieczeństwie produktu i rekomendowanie jako najlepszego rozwiązania.
Klient otrzymywał gotowy (nie podlegający negocjacjom) wzorzec umowy, często już z podpisami pracowników centrali banku i nie miał żadnego wpływu na zapisy, które określały jego zobowiązania na lata. Powód – analogicznie jak inni klienci – był przekonywany przez pracowników banku odpowiedzialnych za sprzedaż kredytów w CHF, że zaciągnięcie takiego kredytu jest dla niego korzystne.
W związku z tym, że był pracownikiem banku jego zaufanie było podwójne – zarówno do banku jako pracodawcy, jaki i do instytucji nadzorowanej przez państwo.
Skuteczna strategia
Przyjęta w tej sprawie strategia okazała się skuteczna, pomimo że sąd rozpoznawał sprawę szczególnie wnikliwie – powód był przesłuchiwany aż trzy razy w toku całego procesu. W sprawie składane były liczne pisma procesowe, wykorzystano instytucję załącznika do protokołu oraz szereg argumentów podnoszonych w sporach z przedsiębiorcami na tle umów zawieranych w celu niezwiązanym z działalnością zawodową. W efekcie sąd podzielił stanowisko strony powodowej. Zgodnie z żądaniem kredytobiorcy, umowa kredytu hipotecznego dawnego Fortis Banku została uznana za nieważną.
